In Nederland krijgen naar schatting zo’n 17.000 mensen per jaar een hartstilstand buiten het ziekenhuis. De overlevingskans is het grootst als omstanders snel starten met reanimatie en binnen zes minuten een AED wordt aangesloten. Dat gaat niet alleen op voor de straat of sportclub, maar ook voor de GGZ.
Volgens de richtlijnendatabase van de Federatie Medisch Specialisten, hebben patiënten met een ernstige psychische aandoening gemiddeld een hoger risico op hart- en vaatziekten dan de algemene bevolking. Een recent onderzoek uit 2022 van Lambert toont aan dat er vooral in jongerengroepen een verdubbeling van mortaliteit door hart- en vaatziekten bestaat vergeleken met de rest van de bevolking. En in 2020 werd de toename van het voorschrijven van atypische antipsychotica door Rhee al benoemd als mogelijke reden voor het verhoogd risico. Daarmee is de kans op een acute somatische crisis, zoals een hartstilstand, in veel GGZ-settings reëel. Ook medewerkers en bezoekers kunnen natuurlijk getroffen worden. Denk aan een drukke polikliniek, een langdurige opname afdeling of een locatie voor beschermd wonen. Somatische veiligheid raakt dus zowel cliënten als professionals.
Van protocol naar praktijk op de afdeling
Veel GGZ-organisaties hebben inmiddels BHV- en reanimatieprotocollen op papier. De vraag is vooral: werkt het ook in de praktijk, op jouw afdeling? Zijn er voldoende medewerkers die durven reanimeren? Weten ze waar het dichtstbijzijnde toestel hangt? En hoe sluit dit aan op het regionale oproepsysteem voor burgerhulpverleners? Teams die zich willen verdiepen in typen AED’s, onderhoud en praktische vragen, kijken vaak eerst naar algemene informatie of vinden de juiste producten via gespecialiseerde platforms zoals AEDWinkel.nl, of raadplegen hun eigen veiligheidsadviseur. Belangrijk blijft dat technische middelen nooit losstaan van scholing. Zonder regelmatige training en scenario-oefeningen is de kans groot dat protocollen in de la blijven liggen als er echt iets gebeurt.
Risicobeeld en AED-beleid
Voor een GGZ-instelling begint somatische veiligheid bij een heldere risico-inventarisatie. Hoe groot is het gebouw? Hoeveel mensen zijn er gemiddeld aanwezig? Zijn er afdelingen met veel fysieke kwetsbaarheid, bijvoorbeeld ouderen psychiatrie of verslavingszorg? En hoe snel kan een ambulance meestal ter plekke zijn? In zo’n analyse kun je stap voor stap nagaan waar reanimatie waarschijnlijk nodig is, hoe de aanrijtijden zijn en welke medewerkers op welke tijden aanwezig zijn. Pas daarna komt de keuze voor een AED aanschaffen en hoe je dat inbrengt in het bredere veiligheidsbeleid. Het gaat dan niet alleen om de aanschaf van een toestel, maar ook om onderhoud, registratie in oproepsystemen en duidelijke afspraken over wie verantwoordelijk is. Daarnaast speelt de omgeving een rol. Zo wordt somatische veiligheid in de GGZ een gedeelde opgave van bestuurders, veiligheidscoördinatoren, behandelaren en teams op de werkvloer, die samen bepalen welk niveau van voorbereiding past bij hun locatie en hun patiëntenpopulatie.